16 نگاهی به مطالعات انجام شده در خصوص اعتباربخشی و اعتبار سنجی مدل درعلم مدیریت

[sadiq]

خلاصه مقاله پیوست شده
اعتبار سنجی'validitation و اعتبار بخشی ؛ verification
یکی از مهمترین مراحل انجام هر پژوهش یا ساخت یک مدل بررسی اعتبار آن میباشد. در واقع نوع مدل هر چه که باشد مهم است اطمینان حاصل شود که برای هدفی که برای آن ساخته شده است مناسب ،باشد این فرایند یعنی تشخیص مناسب بودن نامهایی دارد که یکی از آنها ارزیابی و معتبر بودن مدل می.باشد اعتبار به معنای کاملا صحیح بودن مدل ،نیست این نوع اعتبار تقریبا غیر ممکن است، در واقع اعتبار یک پدیده ایدال است و می گوید که آیا مدلهای ما ناصحیح هستند یا خیر ( پید ۲۰۰۳ )
هدف پژوهش کیفی با توجه به ماهیت ،آن مطالعهی عمیق و همه جانبه بر روی پدیده ی مورد مطالعه است. بنابراین به نظر میرسد تحقیق کیفی بیشتر بر پایههای پدیدارشناسی تفسیرگرایی و تاویل استوار است
محققان بسیاری بر این موضوع تاکید داشته اند که هیچ ازمون واحدی وجود ندارد که اعتبار مطلق یک مدل را تایید کند اما اعتبار سنجی باید همسو با قضاوتها و گفتمانهای تاریخی باشد
از دیرباز در بین پژوهشگران کیفی در خصوص چگونگی کسب اعتبار تحقیق و چگونگی اطمینان از آن مباحث متعددی صورت پذیرفته است اعتبار به این موضوع میپردازد که آیا موضوعی که ادعا می شود به طور واقعی بررسی شده است؟ مشابه با تحقیقات (کمی نکته ی افتراق این است که در تحقیقات کمی ایده های اعتبار بر شیوه هایی نظیر اعتبار مقیاس های رتبه بندی مورد استفاده در یک مصاحبهی ساختارمند متمرکز می شود، اما در تحقیقات کیفی توجه به اعتبار تفاسیر است.
هر چند که بعضی از محقق کیفی عنوان داشته اند که اعتبار در تحقیقات کیفی کاربردی ندارد، اما در نهایت استفاده از مقیاسی را برای تحقیقاتشان و کنترل صلاحیت ،آن لازم دیده.اند
دیویس و رد ۲۰۰۷ معتقدند که واژه ی دقت به نوعی با اعتبار ارتباط دارد. آنها مدعی هستند که کاربرد مفهوم دقت در مطالعات کیفی با کاربرد این مفهوم در مطالعات کمی تفاوت اساسی داردمحققان یاد شده در صدد مفهوم سازی مجدد دقت از طریق کشف ذهنیت، بازاندیشی و کنش متقابل اجتماعی در امر مصاحبه هستند با توجه به مرتبط بودن مبحث اعتبار به وسائل و دقت اندازه گیری عده ای از محققان کیفی نظیر کیرک میلر و ماکسول از روشهای معمول ارزیابی اعتبار در در حوزه ی کمی استفاده میکنند
۱- قابلیت تایید (تایید پذیری) :مشابه اعتبار سازه ای در پژوهش کمی
2- قابلیت اعتبارا (اعتبار پذیری) : مشابه اعتبار درونی در پژوهش کمی 
۳- قابلیت انتقال (انتقال) :پذیری مشابه اعتبار بیرونی در پژوهش کمی عباس زاده (۱۳۹۱)

[sadiq]

نگاهی به مطالعات انجام شده در خصوص اعتبار بخشی و اعتبار سنجی مدل در علم مدیریت
محمد علی موسوی شهرزاد طیاران
۱-دانشجوی دکتری مدیریت صنعتی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران ۲- استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیکی، تهران، ایران
alimousavi7083@gmail.com
stayaran@yahoo.com
چکیده
بررسی
اعتبار سنجی و اعتبار بخشی یکی از مهمترین مراحل در انجام یک تحقیق بوده و در واقع یک مطالعه می بایست بر اساس سودمندی و مناسب بودن برای اهدافی که برای آن انجام شده معتبر باشد. پژوهش حاضر بر آن بوده که با مقالات مختلف در حوزه اعتبار مدل نسبت به ارزیابی روشها و نحوه سنجش اعتبار و روایی در پژوهش های مختلف و به طور خاص در رشته مدیریت اقدام نماید در مقاله حاضر به تعاریف مختلف از اعتبار مدل و روایی پرداخته شده جنبه های مختلف اعتبار مدل مورد بررسی قرار گیرد.در این راستا به موضوع تفاوت بین اعتبار سنجی و اعتبار بخشی در تحقیقات پرداخته و با اشاره به خطاهایی که ممکن است در فرایند سنجش اعتبار مدل رخ دهد به معرفی ابزارهای مختلف تعیین روایی تحقیقات و نحوه محاسبه این ابزارها می پردازیم و در پایان با اشاره به ازمون های مختلف همبستگی و انواع تحلیل عاملی جهت بررسی رابطه بین متغییرهای مختلف یک موضوع پرداخته می شود
کلمات کلیدی اعتبار سنجی اعتبار بخشی، روایی ازمونهای همبستگی و تحلیل عاملی 
1- مقدمه:
یکی از مهمترین مراحل انجام هر پژوهش یا ساخت یک مدل بررسی اعتبار آن میباشد. در واقع نوع مدل هر چه که باشد مهم است اطمینان حاصل شود که برای هدفی که برای آن ساخته شده است مناسب ،باشد این فرایند یعنی تشخیص مناسب بودن نامهایی دارد که یکی از آنها ارزیابی و معتبر بودن مدل می.باشد اعتبار به معنای کاملا صحیح بودن مدل ،نیست این نوع اعتبار تقریبا غیر ممکن است، در واقع اعتبار یک پدیده ایدال است و می گوید که آیا مدلهای ما ناصحیح هستند یا خیر ( پید ۲۰۰۳ )
محققان بسیاری بر این موضوع تاکید داشته اند که هیچ ازمون واحدی وجود ندارد که اعتبار مطلق یک مدل را تایید کند اما اعتبار سنجی باید همسو با قضاوتها و گفتمانهای تاریخی باشد و هنگامی که فرایندهای اعتبار سنجی بیشتری در موضوع استفاده شود ان مدل پتانسیل بیشتری برای معتبر بودن دارد در واقع یک مدل باید بر اساس سودمندی و مناسب بودن برای اهدافی که برای آن ایجاد شده معتبر باشد نه برای اعتبار مطلق دسوزا و همکاران ۲۰۲۰ )
پژوهشگران معمولا تلاش میکنند تا روابط علی را در یک محیط از مایشگاهی کاملا کنترل شده بیازمایند و وقتی رابطه برقرار شد یا تایید گردید تلاش میکنند تا رابطه علی را در یک آزمایش میدانی نیز مورد ازمون قرار دهند قطعا این امکان نیز وجود دارد که وجود عوامل مزاحم موجب خدشه در رواب علت و معلولی دو متغیر گردد، عواملی مانند اثر گذر زمان تحول از مودنیها، اثرات ،ازمون اثرات کاربرد ابزار اندازه گیری سوگیری در انتخاب از مودنیها برگشت آماری و افت ازمودنیها بر روایی درونی یک پژوهش تاثیر می گذارد. از طرفی تعمیم پذیری یافتهها در محیط های دیگر و میزان تفاوت بین محیط ازمایش و محیط واقعی نیز بسیار با اهمیت است آذر و همکاران، ۱۳۹۸)
در این مقاله با توجه به اهمیت موضوع اعتبار تحقیق در علم مدیریت ، و نیاز پژوهشگران به شناخت کامل از نحوه تایید اعتبار یک مدل یا یک تحقیق به روشهای معتبر ساختن تحقیق اشاره شده و ابزارهای اندازه گیری روشها و نحوه تعیین روایی ، معرفی و تشریح می گردد.
۲ ابزار و روش تحقیق
روش ساده برای معتبر ساختن هر مدل میتواند به این صورت بیان شود که یک مدل نمایانگر دنیای واقعی یا بخشی از آن است، بنابر این اعتبار آن در شرایط واقعی بسیار مهم است لذا تنها کاری که باید انجام دهیم کنترل کردن رفتار مدل در شرایط واقعی است و اینکه ایا مدل در شرای واقعی هم کار میکند یا خیر. اعتبار به معنای کاملا صحیح بودن نیست این نوع اعتبار تقریبا غیر ممکن است. اعتبار همواره یک پدیده ایدال است و میگوید آیا مدلهای ما ناصحیح هستند یا خیرا پید، ۲۰۰۳ )
حال میبایست در ابتدا به تفاوت بین دو مقوله ی اعتبار بخشی و اعتبار سنجی پرداخت. 
اعتبار سنجی'validitation و اعتبار بخشی ؛ verification
اعتبار سنجی فرایندی است که در آن اطمینان حاصل میشود که برنامه مربوط به مدل صحیح کار میکند؟ و ایا روابط بین مدل دارای تناقضات نیستند در واقع اعتبار سنجی ازمایش یک برنامه برای بررسی یکسان بودن رابطه ورودی خروجی آن با مدل نهایی است. اعتبار سنجی معمولا ساده تر از اعتبار بخشی است زیرا هم برنامه کامپیوتری هم مدل نهایی به خوبی و بطور کامل توسط مدل ساز طراحی شده اند. این در حالی است که اعتبار یا اعتبار بخشی فرایند درجه همانندی رابطه بین خروجی و ورودی مدل نهایی و سیستم واقعی با چهارچوب تجربی مشخص است اعتبار سنجی و اعتبار بخشی میبایست در تمام مراحل و در طول پروژه (پروژه شبیه سازی یا مدل سازی (کمی به طور مداوم انجام ،شوند بنابراین نباید تمامی تلاشها برای اعتبار سنجی و اعتبار بخشی به مدل را بعد از به اتمام رساندن ساخت آن به کار برد. ( پیاده ۲۰۰۳) پژوهشهای کمی و پژوهش های کیفی
به تحقیقی که از طریق دادههای عددی و اطلاعات آماری انجام میشود پژوهش کمی می.گویند در این ،روش، متغیرهای تعریف شده تحقیق با تجزیه و تحلیل اعداد و ارقام بررسی میشوند تا به کمک نتایج آماری داده ها بتوان فرضیه یا نظریه ای را تایید یا رد کرد.
حال انکه به تحقیقی که بر اساس تجزیه و تحلیلهای غیر عددی و به صورت تجربی فیزیکی و اکتشافی برای درک مفاهیمی، نظرات افکار و تجربیات در یک بستر کاملا طبیعی و واقعی انجام میشود پژوهش کیفی میگویند با این روش محقق به بینش و شناختی عمیق درباره موضوعی دست می یابد که درک کاملی از آن وجود ندارد و با استفاده از تئوریهای مختلف و بررسی های موضوعی میتواند داده های پژوهش را آنالیز کند هدف پژوهش کیفی با توجه به ماهیت ،آن مطالعهی عمیق و همه جانبه بر روی پدیده ی مورد مطالعه است. بنابراین به نظر میرسد تحقیق کیفی بیشتر بر پایههای پدیدارشناسی تفسیرگرایی و تاویل استوار است پژوهش کیفی به محیطهای طبیعی توجه دارد . پژوهشگر کیفی به دنبال تجربه ی زنده در شرایط واقعی است و می کوشد بدون برهم زدن صحنه و به صورت غیر مداخله ای به گرد آوری داده ها بپردازد و هدف وی از این کوشش اطمینان یافتن از این امر است که داده ها و تحلیل آنها انعکاس درستی از وقایع جاری هستند. عباس زاده ۱۳۹۱)
اعتبار تحقیق های کمی
پژوهشگرانی که از اثباتگرایی منطقی استفاده میکنند شیوه های تجربی یا سنجه های کمی را برای آزمون به کار میبرند و بر سنجش و تحلیل روابط على بين متغيرها تأکید میکنند. در پژوهش کمی مباحث روایی مرسوم و اهمیت آن واضح است و به خوبی در ادبیات روششناسی کمّی وجود دارد . جوپ ) ۲۰۰۰ اشاره میکند که روایی در پژوهش کمی عبارت است از ایا پژوهش آنچه را که قصد سنجش آن را دارد به خوبی میسنجد یا نتایج پژوهش تا چه حد درست است.(اکبری، ۱۳۹۶)
 اعتبارر درونی و اعتبار بیرونی اعتبار درونی بیانگر آن است که ابزارها یا روشهای مورد استفاده در پژوهش همان چیزی را که فکر میکنیم اندازه گیری کنند در واقع اعتبار درونی بیانگر کنترل متغیرهای ناخواسته یا میزان دقت یافتههای تحقیق است . اعتبار درونی به میزان اطمینان ما به اثرات علی بر میگردد که متغیر الف علت متغیر ب (است در ازمایشهای ازمایشگاهی میتوان مطمعن شد که متغیر الف علت متغیر ب است زیرا در ازمایشگاه محقق میتواند سایر متغیرهای مزاحم را کنترل کند اما پژوهشگر نمیداند تا چه حدی نتایج بررسی وی قابل تعمیم در محیط واقع است اعتبار بیرونی با تعمیم پذیری نتایج سرو کار دارد اعتبار بیرونی به میزان تعمیم پذیری نتایج یک بررسی علی به سایر افراد حوادث یا محیطها اشاره دارد. این اعتبار از طریق آزمایشهای میدانی ازمایش در محیط طبیعی) قابل انجام است برای حصول اطمینان از وجود روایی بیرونی و روایی درونی پژوهشگر تلاش میکنند روابط علی را در یک محیط ازمایشگاهی کاملا کنترل شده بیازماید و وقتی رابطه برقرار یا تایید شد تلاش میکند تا رابطه علی را در یک محیط واقعی و ازمایش میدانی مورد بررسی قرار دهد (آذر و همکاران ۱۳۹۸ )
اشکال مختلف اعتبار بخشی کمی
۱۱- عتبار بخشی مدل مفهومی اینکه ایا محدوده و سطح مدل پیشنهادی برای هدف مورد نظر کافی است سوال مطرح شده در اینجا این است که ایا مدل مفهومی شامل تمامی جزئیات و زوایای لازم برای دستیابی به اهداف مطالعه است.
۲- اعتبار بخشی دادهها تعیین اینکه ایا دادههای مورد نیاز برای ساخت مدل به اندازه کافی دقیق و معتبر هستند، بدیهی است که داده های نادرست میتوانند باعث عدم دقت هر مدلی شوند و میبایست تلاش شدیدی در جهت درستی و دقت دادهها انجام شود. در هر مدل سازی و شبیه سازی ممکن است تعدادی از دادهها نادرست ،باشند نادرست به معنای دقیق نبودن یا در دسترس نبودن داده برای این موقعیت ها رویههایی شامل جایگزینی دادهها و تحلیل حساسیت برای تعیین اثرات این عدم دقتها بکار میرود (رابینسون (۱۹۹۴
اعتبار جعبه سفید تعیین اینکه ایا اجزای سازنده مدل نشان دهندهی دنیای واقعی مربوطه با دقت و جزئیات کافی هستند. این جزئیات و کنترلهای ریز میتواند با این سوال مطرح شود که ایا هر قسمت از مدل نشان دهنده ی دنیای واقعی با دقت کافی است؟ ایده اصلی این مدل مقایسه جزئیات ساختار درونی مدل با سیستم مرجع است که در آن مکانیزم داخلی یک سیستم یا مدل مورد بررسی قرار میگیرد از این رو بر اساس ارزیابی متغییرها و روابطی که در مدل وجود دارد استوار است به عنوان مثال در یک مدل برنامه ریزی خطی محدودیتهای برنامه نیز معرفی میشوند که بدون انها مدل غير معتبر میشود امتحان این محدودیت ها و روابط در تابع هدف بخش مهمی از اعتبار مدلهای بهینه سازی به شمار می اید. ( پید، ۲۰۰۳)
سه روش برای اعتبار جعبه سفید توضیح داده می شود:
'Interval Validity
External Validity
conceptual model validation
data validation
'White-box Validation 
. کنترل کدهای برنامه مدل ساز باید کدهای ورودی را دقیق مطالعه کند تا مطمعن شود که داده ها و منطق درست وارد شده اند این موضوع خصوصا در مدلهای پیچیده اهمیت دارد و توسط خود مدل ساز یا کسانی که شناخت دقیقی از مدل دارند قابل انجام است.
. نمایش بصری مدل با اجرای مدل مشاهده عناصر، مدل هم در منطق مدل و رفتار مدل در مقایسه با دنیای واقعی قابل بررسی میباشد در زمان اجرای مدل مشاهده آن توسط افرادی که نسبت به مدل دانش تقدیق و اطلاعات دارند انها را قادر می سازد تا هرگونه نقص در مدل را شناسایی کنند
بررسی گزارشهای خروجی در این مرحله میتوان نتایج واقعی و مورد انتظار را با هم مقایسه نمود و با استفاده از گزارش گیری های مختلف مانند گزارشهای گرافیکی و جداول نتایج را بررسی نمود.
۴- اعتبار جعبه سیاه این نوع اعتبار یک بررسی کلی و کلان عملکرد مدل است شامل سوالاتی نظیر اینکه ایا این مدل به اندازه کافی سیستم دنیای واقعی را نشان میدهد ؟ به معنای مقایسه خروجی مدل با خروجی سیستمی که مدل از روی آن تهیه شده است حال اگر خروجی سیستم از خروجی مدل غیر قابل تشخیص باشد این بدان معناست که مدل معتبر است. در واقع این اعتبار بر اساس مقایسه دو مجموعه از مشاهدات است. هدف این روش تولید نتایج یکسان نیست بلکه ازمایش دو مجموعه از مشاهدات بر اساس نزدیک بودن به یکدیگر است. (پید، ۲۰۰۳)
اعتبار جعبه سیاه که گاهی اوقات به آن تست عملکردی نیز گفته میشود یک روش اعتبار بخشی است که به مکانیزم داخلی یک سیستم یا یک ابزار توجهی ندارد و فقط برروی خروجیهای تولید شده بر اساس ورودیهای انتخاب شده و شرایط اجرا متمرکز است. تکنیکهای تست جعبه سیاه یوسف پور و همکاران ۱۳۸۸
. تحلیل مقادیر محدوده : این روش تکنیک برای کاهش موارد ازمایشی ها به کار میرود در این تکنیک مقادیر ابتدایی و انتهایی مرزها مورد بررسی قرار میگیرند به این معنی که یک مقدار بزرگتر از بیشترین مقدار مجاز و یک مقدار کمتر از کوچکترین مقدار مجاز انتخاب می شوند.
تقسیم بندی این تکنیک نیز روشی برای محدود کردن موارد ازمایشی است در این روش دادهها به دو دسته مجاز و غیر مجاز تقسیم میشوند و هر دوی آنها در فرآیند تست استفاده حدس خطا در این روش از تجربیات قبلی و ضعفهای انسانی استفاده خطاهای اعتبار مدل در بسیاری از مسائل ازمایش تمامی جنبههای یک پدیده ممکن نیست استنباط آماری ما را قادر می سازد تا نمونه ای از یک جامعه آماری را انتخاب کرده و با بررسی آن به نتایجی برسیم از انجایی که این نمونه ها ممکن است کاملا نشان دهنده کل جمعیت نباشند، پس میتوانند گاهی ناصحیح باشند برای مقابله با این موضوع تئوریهای اماری سطح اطمینان یا مرز هایی روی مقادیر تعیین می کنند.
'Test cases 'Test cases 
۱- خطای نوع یک خطر یا ریسک اشتباه رد کردن یک مدل معتبر است.
۲ خطای نوع دو ریسک اشتباه قبول کردن یک مدل غیر معتبر است.
۳ خطای نوع صفر هنگامی اتفاق می افتد که مدل ساز به طور کلی اشتباه میکنند که این امر ممکن است در مدل های پیچیده اتفاق بیافتد.
اعتبار تحقیق کیفی
عده ای از محققان کیفی احراز اعتبار و پایایی را برای پژوهش کیفی به دلیل برداشتهای متفاوت رفتارها و گفتارها از سوی مشاهده گران بی فایده میدانند اما در مقابل عده ای دیگر از پژوهشگران هم با توجه به ویژگی متمایز و متفاوت پژوهش کیفی از کمی به جای اعتبار و ،پایایی به ابداع مفاهیمی همچون تایید پذیری و انتقال پذیری و ... اقدام نموده.اند
از دیرباز در بین پژوهشگران کیفی در خصوص چگونگی کسب اعتبار تحقیق و چگونگی اطمینان از آن مباحث متعددی صورت پذیرفته است اعتبار به این موضوع میپردازد که آیا موضوعی که ادعا می شود به طور واقعی بررسی شده است؟ مشابه با تحقیقات (کمی نکته ی افتراق این است که در تحقیقات کمی ایده های اعتبار بر شیوه هایی نظیر اعتبار مقیاس های رتبه بندی مورد استفاده در یک مصاحبهی ساختارمند متمرکز می شود، اما در تحقیقات کیفی توجه به اعتبار تفاسیر است. مفهوم اعتبار در تحقیقات کیفی از منظرهای مختلفی به کار رفته است . این مفهوم واحد ،نبوده بلکه مفهومی پیچیده و فراگیر و همه جانبه بودهاست. کاربرد این مفهوم در پروژهها و مطالعات تحقیق اجتناب ناپذیر بوده است. هر چند که بعضی از محقق آن کیفی عنوان داشته اند که اعتبار در تحقیقات کیفی کاربردی ندارد، اما در نهایت استفاده از مقیاسی را برای تحقیقاتشان و کنترل صلاحیت ،آن لازم دیده.اند دیویس و رد ۲۰۰۷ معتقدند که واژه ی دقت به نوعی با اعتبار ارتباط دارد. آنها مدعی هستند که کاربرد مفهوم دقت در مطالعات کیفی با کاربرد این مفهوم در مطالعات کمی تفاوت اساسی دارد محققان یاد شده در صدد مفهوم سازی مجدد دقت از طریق کشف ذهنیت، بازاندیشی و کنش متقابل اجتماعی در امر مصاحبه هستند با توجه به مرتبط بودن مبحث اعتبار به وسائل و دقت اندازه گیری عده ای از محققان کیفی نظیر کیرک میلر و ماکسول از روشهای معمول ارزیابی اعتبار در در حوزه ی کمی استفاده میکنند. در برابر آنها عده ای دیگر از محققان کیفی با ایجاد روشها و مفاهیم جدید ارزیابی اعتبار در جهت متمایز نمودن حوزهی کیفی از کمی تلاش میکنند ، لینکلنو گوبادر سال ۱۹۸۵ و گوبا و لینکلن در سال ۱۹۹۴ معتقدند کوشش در جهت ایجاد و گسترش روشهای جایگزین ارزیابی اعتبار برای پژوهش کیفی ضروری است. این دو در جهت گسترش این ابزارها از مفاهیم زیر برای جانشین مفاهیم به کار رفته در حوزه ی کیفی استفاده می کنند :
۱- قابلیت تایید (تایید پذیری) :مشابه اعتبار سازه ای در پژوهش کمی
2- قابلیت اعتبارا (اعتبار پذیری) : مشابه اعتبار درونی در پژوهش کمی 
۳- قابلیت انتقال (انتقال) :پذیری مشابه اعتبار بیرونی در پژوهش کمی عباس زاده (۱۳۹۱)
۱ اعتبار سازهای اعتبار سازهای از طرق زیر حاصل می شود
الف : تثلیث پرسشهای مصاحبه ای در طرح تحقیق از طریق دو یا چند سؤال عملی؛ به طوری که از زوایای مختلف به پدیده ی مورد نظر پرداخته شود. منظور این است که محقق کیفی برای بررسی پدیدهی مورد نظر تنها به یک سؤال اکتفا نکند بلکه بهتر است از چندین سوال برای رسیدن به فهمهای عمیق از آن موضوع استفاده نماید.
ب تحلیل موارد منفی که مصاحبه کننده میکوشد تبیینات متناقض تفسیر شده در دادهها را به نوعی حل کند.
ج انعطاف روش در این صورت محقق میتواند برنامه ی مصاحبه را مجددا ارزیابی و محتوا و فرایندهای آن را بازبینی کند. (عباس زاده، ۱۳۹۱) ۲- اعتبار درونی در مورد اعتبار و درستی روابط علت و معلولی و میزان اطمینان ما به اثرات علی بر میگردد که در واقع کدام متغییر علت متغییر دیگر است. دانایی فر و همکاران ۱۳۹۸)
اعتبار بیرونی به میزان تعمیم پذیری نتایج یک بررسی علی به سایر افراد حوادث یا محیطها اشاره دارد. در پژوهش کیفی ، اعتبار بیرونی از طریق تکرارپذیری تئوریک در نمونه ی مصاحبه شونده ایجاد میگردد دانایی فر و همکاران ۱۳۹۸۰)
معرفی ابزارهای اندازه گیری اعتبار مدل :
تعریف :روایی روایی اصطلاحی است که به هدفی که ازمون برای تحقق بخشیدن به آن درست شده است اشاره می کند. به عبارت دیگر روایی را میتوان به صورت توافق بین نمره ازمون و کیفیتی که قرار است اندازه بگیرد تعریف کرد دانایی فر و همکاران ۱۳۹۸) روایی درجه ای از صحت نتایج مطالعه است و نشان میدهد که مطالعه تا چه حدی چیزی را که قصد اندازه گیری آن را دانه به درستی سنجیده است محمد) بیگی و همکاران، ۱۳۹۳) روایی از واژه روا به معنای جایز و درست گرفته شده و روایی به معنای درست بودن است و مقصود از روایی آن است که وسیله اندازه گیری بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد. خاکی، ۱۳۷۸) روایی در واقع پاسخ به این سوال است که ایا ابزار اندازه گیری آنچه را که قصد اندازه گیری آن را داریم واقعا سنجیده است یا خیر (سرتوری و همکاران، ۲۰۰۷) ازمون های مختلفی برای تایید روایی یک پژوهش وجود دارد که با استفاده از آنها میتوان صحت نتایج مطالعه را مورد بررسی قرار داد در این مقاله ما به بررسی برخی از آنها میپردازیم.
۱-روایی مدل به مدل در این روایی خروجی مدل با خروجی مدلهای دیگر دارای اعتبار مورد مقایسه قرار میگیرد تا عملکـرد مدل طراحی شده مورد سنجش قرار گیرد. 
۲- روایی کفایت مرز این آزمون پاسخ به این سوال است که آیا مفاهیم و متغیرهای مهم مرتبط با موضوع در داخل مرز مدل قرار گرفته و نسبت به مدل درون زا هستند هنگام طراحی مدل یک سری مفروضات ارائه میشود کفایت مرزبه این مفهوم است که مرز مدل به اندازه کافی دقیق و جامع تعریف شده باشد ، ابعاد مسئله به طور دقیق و صحیح بررسی شدهاند. ابزارهای کفایت مرز مواردی همچون چارتهای مرز مدل و زیر سیستمهای مدل هستند بعد از بررسی ابزارها مشخص میشود که آیا این مدل دارای ابعاد مناسب هست یا خیر در ازمون کفایت مرز به این سوال پاسخ داده میشود که آیا تمامی معادلات مدل در صورتی که در معرض شرایط حدی اما ممکن قرار گیرند معنا دار هستند. بهرامی و همکاران (۱۳۹۴)
اتالیز حساسیت در این روش با تغییر مقادیر دادههای ورودی و پارامترهای مدل در جهت تعیین اثر تغییر آنها بر عملکرد مدل و خروجی های آن و مقایسه وضعیتهای مختلف استفاده میشود در واقع تحلیل حساسیت بیان کننده میزان حساسیت جوابها در مقابل تغییرات معین در مدل اصلی میباشد. پارامترهای مورد استفاده در مدلها بر مبنای مفروضات و پیشبینی ها برآورد می شوند لذا انتخاب پارامترهای صحیح تاثیر بسزایی بر اعتبار مدل خواهد داشت. (مهرگان ۱۳۹۷) تحلیل حساسیت این امکان را میدهد که عدم قطعیت در مقادیر مختلف متغیرهای تصمیم گیری را لحاظ کنیم توجه داشته باشید که ممکن است حالتهایی پیش آید که باوجود عدم قطعیت زیاد در یک متغیر خروجی نهایی تصمیم ما تغییر چندانی نکند اصطلاحاً در این حالت تصمیم نهایی به آن متغیر حساس نیست؛ اما در برخی از موارد تغییر کوچکی در برخی متغیرها خروجی تصمیم را به کل تغییر میدهد؛ بنابراین تحلیل حساسیت میتواند به ما کمک کند تا تمرکز و تلاش خود را بر روی متغیرهای اصلی مسئله قرار دهیم.
٤-روایی سازه روایی سازه ارزشمندترین روش سنجش روایی است که درک اندازه گیری و گزارش آن با اهمیت است. ولیام تروجيم معتقد است روایی سازه مفهوم مرکبی و یک ویژگی جامع و فرا گیر است که مستلزم بررسی چند مرحله ای روایی تمایز ، روایی همگرایی و روایی ضابطه شامل روایی همزمان و روایی پیشگویی کننده است میباشد.
روایی سازه بیانگر این است که ابزار مورد نظر تا چه اندازه در عمل و در زمان اجرا اندازه گیری را درست انجام می دهد. در واقع این نوع روایی میزان مناسب بودن ابزار را در طول چندین سال استفاده به صورت کلی برآورد میکند. شبانکاره و همکاران، ۱۳۹۸) بنابراین روایی سازه منتج از روایی ترجمه و روایی ضابطه میباشد که روایی ترجمه با تعیین روایی صوری و روایی محتوی به دست میآید و روایی ضابطه شامل چهار بعد روایی همزمان روایی ،همگرایی روایی تمایز و روایی پیشگویی میباشد. (محمد بیگی و همکاران، ۱۳۹۳)
William M.K. Trochim 
روایی محتوای روایی محتوا این اطمینان را ایجاد میکند که همه ابعاد و موتلفه هایی که میتواند مفهوم مورد نظر را انعکاس دهد در آن سنجه وجود دارد هیچ روش آماری برای تعیین روایی محتوای یک ازمون وجود ندارد در عوض برای تعیین روایی محتوای یک ازمون از قضاوت متخصصان درباره اینکه سوالهای ازمون تا چه اندازه معرف هدف برنامه یا حوزه محتوایی هستند استفاده می شود. آذر و همکاران، ۱۳۹۸ )
این نوع روایی درجه ای است که یک معیار معنا را پوشش میدهد و توسط افراد متخصص در موضوع مورد مطالعه انجام می گردد. قبل از اعتبار سنجی هر یک از ایتمها به ارزیابان توضیحات واضحی از چهارچوب تحقیق و ساختار اجرایی ارائه میگردد. (بحری و همکاران ۲۰۲۰ در روایی محتوا برای اطمینان از اینکه آزمون معرف سازه ای است که ادعا میکند آن را می سنجد، محتوای آزمون مورد بررسی قرار میگیرد در واقع روایی محتوا با هدف کسب اطمینان از انتخاب مهمترین و صحیح ترین محتوا و طراحی ابزار به بهترین شکل صورت می گیرد روای محتوایی جنبه مفهومی پدیده مورد تحقیق را در اولویت قرار میدهد و با توجه به اعتبار مفاهیم، اعتبار محتوای مستلزم سازماندهی همه مفاهیم است . دسوزا و همکاران ، ۲۰۲۰)
'Content Validity 
در روایی محتوا دو معیار نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوابه صورت کمی محاسبه میشود کمال و همکاران ۱۴۰۰۰ و محمد بیگی و همکاران، ۱۳۹۳)
جهت محاسبۀ معیار نسبت روایی محتوا ابزار پژوهش از نظر ضرورت هر گویه در یک طیف لیکرت سه گزینهای ضروری است، مفید است ولی ضروری نیست ضرورتی ندارد) ارزیابی می شود.
(2/ne-n/2)/(n) نسبت روایی محتوا
در این فرمول ne تعداد ارزیابانی است که گویه مورد نظر را ضروری دانستند و تعداد کل ارزیابانی که گویه را بررسی نموده اند. n (کمال و همکاران ، ۱۴۰۰)
جهت محاسبه شاخص روایی محتوا ،نیز ابزار پژوهش از نظر مربوط یا اختصاصی بودن وضوح یا شفافیت و سادگی و روان بودن در طیف چهارگزینه ای مورد بررسی قرار می گیرد. مثلا جهت معیار مربوط بودن گزینه ها برای ۱ مربوط نیست :: نسبتا مربوط است ، مربوط است ۴ کاملا مربوط است در نظر گرفته میشود.
شاخص روایی محتوا (تعداد) ارزیابانی که به ایتم نمره ۳ و ۴ را داده اند تعداد کل ارزیابان
:
ادبیات تحقیق نشان میدهد شاخص روایی محتوا بیشتر از ۰,۷۵۰ قابل قبول بوده و میتواند باقی بماند ( یغمایی ۲۰۰۳). البته پولیت و یک در سال ۲۰۰۶ عدد ۰ با تعداد متخصصان بالای ۶ نفر را پیشنهاد دادند بحری و همکاران ۲۰۲۰۰)
روایی ظاهری نمادی روایی صوری قضاوت ذهنی در مورد ساختار ابزار پژوهش از نگاه افراد غیر متخصص(گروه هدف) است ، یک مدل را میتوان از طریق روایی صوری با استفاده از قضاوتهای ذهنی با ماهیت غیر اماری که نظر افراد غیر محقق را در مورد اعتبار یک مطالعه خاص جویا میشود اعتبار سنجی کرد. به عبارت دیگر، روایی صوری به این سؤال پاسخ میدهد که آیا ابزار طراحی شده از نظر ظاهری با هدف مطالعه مرتبط است و آیا برداشت افراد غیر متخصص همان برداشت مورد نظر پژوهشگر است؟
(فهمی،۲۰۱۹)
روایی صوری قضاوت عینی در مورد ساختار ابزار است و از نگاه گروه هدف به این سؤالات پاسخ میدهد که آیا ابزار طراحی شده به صورت ظاهری با هدف مطالعه مرتبط است؟ آیا افرادی که قرار است به ابزار پاسخ دهند با عبارات و جمله بندی ابزار موافق هستند؟ آیا برداشت افراد غیر متخصص گروه) (هدف همان برداشتی است که مورد نظر محقق است؟ آیا اجزاء و کلیت ابزار قابل پذیرش پاسخ دهندگان میباشد.
'Content Validity Ratio 'Content Validity Index 'Face Validity 
روایی صوری یکی از مشتقات روایی محتوا است و به این موضوع اشاره میکند که سوالات ازمون تا چه اندازه شبیه به موضوعی هستند که برای اندازه گیری آن تهیه شده.اند پس همان روشی که برای تعیین روایی محتوا به کار میرود یعنی نظر متخصصان برای
تعیین روایی صوری نیز قابل استفاده است. (آذر) و همکاران، ۱۳۹۸)
روشهای تعیین روایی ظاهری:
روشهای کیفی جهت تعیین روایی صوری :
در این روش مطلوب بودن عبارات به لحاظ سادگی و قابل فهم بودن و پرهیز از به کارگیری واژههای تخصصی و فنی از نظر متخصصان موضوع ، مورد بررسی قرار می گیرد. سپس، نظرات تعدادی از افراد گروه هدف جهت اطمینان از تناسب و ارتباط مطلوب آیتم ها و برداشت رسا و بدون ابهام افراد از کلمات و عبارات به روش مصاحبه دریافت شده و در صورت وجود مشکل نظرات آنها اعمال میشود (شبانکاره و همکاران، ۱۳۹۸)
روش کمی جهت تعیین روایی صوری
تعیین روایی صوری به صورت کمی با استفاده از روش تاثیر ایتم اندازه گیری می.شود بدین منظور برای هر یک از ایتم های سنجه با استفاده از یک طیف لیکرت پنج گزینه ای از کاملاً مهم است (۵امتیاز تا اصلاً مهم نیست (۱) امتیاز ارزیابی صورت می پذیرد. سپس پرسشنامه جهت تعیین روایی صوری در اختیار گروه هدف قرار گرفته و پس از تکمیل پرسشنامه ها توسط گروه هدف با استفاده از فرمول زیر، روایی صوری محاسبه میگردد:
F فراوانی تکرار امتیاز توسط گروه هدف را نشان میدهد محمد) بیگی و همکاران، ۱۳۹۳)
اهمیت نمره * F- ضریب اهمیت
برخی سوالات مانند اندازه فونت توصیه شده، زبان مورد استفاده در پرسشنامه و سوالات از این قبیل میتواند در پرسشنامه روایی صوری استفاده گردد بحری و همکاران ۲۰۲۰۰)
روایی ملاکی معیار - ضابطه این نوع روایی میزان همبستگی انسجام) (درونی بین نمرات حاصل از آزمون مورد نظر با نمرات حاصل از یک آزمون یا ابزار دیگر به عنوان ملاک، سنجیده می شود. هرچه این همبستگی بیشتر باشد، ضریب روایی ملاکی آزمون بـه همان نسبت بیشتر خواهد بود. این نوع روایی با انجام روایی پیشبینی و روایی همزمان قابل سنجش است.
روایی پیش بینی این نوع روایی به توانایی اندازه گیری برای پیش بینی یک رویداد در آینده مربوط میشود. به عبارتی، ضریب همبستگی نمرههای حاصل از اجرای آزمون با نمرههای متغیر ملاک نمایانگر اعتبار پیش بین است. ازمایش یا سنجش تفاوت بر مبنای عملکرد اتی مورد انتظار به عنوان مثال افرادی که در یک ازمون استعداد یابی نمره بالایی میاورند باید دارای عملکرد خوب و افرادی که نمره پایین می آورند میبایست دارای عملکرد ضعیف باشند (خاکی ۱۳۷۸۰)
'Criterion-related Validity 
روایی همزمان اعتبار هم زمان در مواردی به کار می رود که دادههای حاصله از دو اندازه گیری در یک زمان در دسترس باشد. روایی همزمان نوعی روایی پیش بینی است که در آن به جای تعیین رابطه بین دو آزمون پس از گذشت یک فاصله زمانی، رابطه بین دو آزمون به طور همزمان تعیین میشود. در این مورد نیز ضریب همبستگی بین نمرههای حاصل از اندازه گیری دیگری که همزمان به عمل آمده است به عنوان میزان اعتبار اندازگیری به کار میرود شبانکاره و همکاران، ۱۳۹۸)
به عنوان مثالی جهت روایی همزمان میتوان در یک بررسی از کارمندان میزان حقوق دریافتی را پرسید و از مدارک حسابداری به عنوان ضابطه استفاده نمود و همبستگی مقدار حقوق گزارش شده با مقدار واقعی آن براساس مدارک موجود را محاسبه کرد.
روایی همگرا و روایی واگرا در واقع هرگاه یک یا چند خصیصه به دو یا چند روش اندازه گیری شود، همبستگی بین این اندازه گیریها این دو نوع روایی را تعیین میکند در روایی همگرا اگر همبستگی بین نمرات آزمونهایی که خصیصه های مشابهی را اندازه گیری میکنند بالا باشد آزمونها دارای روایی همگر است. سازماندهی سیستماتیک از مفاهیم دقیق و منسجم و همچنین در دسترس بودن دو یا چند پارامتر برای ،مفهوم نقطه اولیه ی موفقیت اعتبار همگرا استیدین معنا که شاخصهایی که باید با یکدیگر رابطه داشته باشند، در واقعیت با هم رابطه دارند و ایتمهای مربوط و انعکاس دهنده ی یک سازه همیستگی و رابطه نزدیک با یکدیگر داشته باشند. اما در روایی واگرا یا متمایز کننده اگر همبستگی بین آزمونهایی که خصیصه های متفاوتی را اندازه گیری می کنند پایین باشد، آزمونها دارای روایی متمایز کننده میباشند بدین معنا که دو متغییر نامرتبط باشند و در نهایت نیز نمرات حاصله از اندازه گیری آنها نیز چنین موضوعی را تصدیق نماید دسوزا و همکاران ۲۰۲۰۰)
نحوه تعیین روایی سازه با استفاده از تحلیل عاملی
تحلیل عاملی از جمله روشهای چند متغیره است که در آن متغیرهای مستقل و وابسته مطرح نیست زیرا این روش جزء تکنیک های هم وابسته محسوب میگردد و کلیه متغیرها نسبت به هم وابسته اند تحلیل عاملی نقش بسیار مهمی در شناسایی عامل ها از طریق متغیرهای مشاهده شده دارد عامل متغیر جدیدی است که از طریق ترکیب خطی مقادیر اصلی متغیرهای مشاهده شده برآورد می شود. روش تحلیل عاملی برای ساخت آزمونها اولین بار توسط چارلز اسپیرمن به کار برده شده است. به همین دلیل وی را مبتکر روش تحلیل عاملی می نامند تحلیل عاملی یکی از روشهای پیشرفته آماری است که بر مبنای آن متغیرها به گونه ای دسته بندی میشوند که در نهایت به دو یا چند عامل که همان مجموعه متغیرها هستند محدود میگردند، بنابراین هر عامل را می توان متغیری ساختگی یا فرضی در نظر گرفت که از ترکیب چند متغیر که از وجوهی به هم شباهت دارند، ساخته شده است. داده های اولیه برای تحلیل عاملی ماتریس همبستگی بین متغیرها است و متغیرهای وابسته از پیش تعیین شده ای ندارد. تحلیل عاملی به دو شکل کلی انجام میگیرد که شامل تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی است. اسدزاده و همکاران،۲۰۱۸)
'Convergent and Discriminant Validity
'factor 
تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تاییدی تحلیل عاملی اکتشافی در بیشتر نرم افزارهای آماری در دسترس از جمله spss قابل اجرا است. تحلیل عاملی اکتشافی معمولا با موتلفه های اصلی انجام میشود و ارتباط درونی میان متغییرها را مورد بررسی قرار میدهد تا طبقاتی از متغیرها که دارای بیشترین ارتباط با یکدیگر هستند را کشف نماید (محمد) بیگی و همکاران ۱۳۹۳) این در حالی است که تحلیل عاملی تأییدی با spss قابل اجرا نبوده و باید از سایر نرم افزارها مانند AMOS, LISREL SMART PLS و... برای اجرای آن استفاده نمود. تحلیل عاملی تأییدی هنگامی کاربرد دارد که ابزار یا پرسشنامه مورد استفاده از روایــی ســازه مناسب برخوردار باشد و به منظور تأیید کارهای قبلی به کار می رود بنابراین امکان استخراج فاکتورهای جدید در این نوع تحلیل عاملی وجود ندارد. در تکنیک تحلیل عاملی تأییدی قدرت رابطه بین عامل (متغیر پنهان) و متغییر قابل مشاهده ، به وسیله بـار عـاملی نشـان داده می شود بار عاملی مقداری بین صفر و یک است اگر بار عاملی کمتر از ۰,۳ باشد رابطه ضعیف در نظر گرفته میشود و از آن صرفنظر میشود، بار عاملی بین ۰٫۳ تا گرد قابل قبول و معتادار و اگر بار عاملی از ۶ بیشتر باشد خیلی مطلوب است. اسد زاده و همکاران
(۱۳۹۴
بحث و نتیجه گیری
با توجه به اهمیت فرایند تعیین اعتبار یک مدل و یا یک تحقیق در این مقاله با بررسی مطالعات و تحقیقات انجام شده در خصوص اعتبار یک مدل و نظر به تفاسیر و شیوههای مختلف اجرایی همچنین گستردگی موضوع تلاش گردید نسبت به جمع اوری تعاریف صحیح از مقوله اعتبار سنجی و اعتبار بخشی یک ،مدل شیوه ها و روشهای مختلف ارزیابی و کسب اعتبار برای محققین مورد بررسی بیشتر قرار گیرد. اعتبار یک مدل از دو جنبه مقایسه جزئیات ساختار درونی مدل با سیستم مرجع است که در آن مکانیزم داخلی یک سیستم یا مدل مورد بررسی قرار میگیرد و مقایسه خروجی مدل با دنیای واقعی یا مدلهای دیگر مورد بحث قرار گرفت . به طور کلی میتوان دریافت که موضوع اعتبار سنجی و اعتبار بخشی میبایست در تمام مراحل و در طول پروژه (پروژه شبیه سازی یا مدل سازی (کمی) به طور مداوم انجام شوند بنابراین نباید تمامی تلاش ها برای اعتبار سنجی و اعتبار بخشی به مدل را بعد از به اتمام رساندن ساخت آن به کار برد. در واقع ارزش و اهمیت یک مدل به اعتبار ان بستگی دارد و در این مسیر ابزارهای مختلف تعیین روایی میتواند در طول . مسیر با سنجش درستی مفهوم مورد مطالعه ، ما را یاری نماید.
منابع و ماخذ فهرست منابع فارسی
۱- اسدزاده ع همکاران ۲۰۱۸ تعیین روایی و پایایی پرسشنامه موانع بازاریابی رابطه مند در مدیریت هواداران مدیریت و توسعه ورزش (۱۷) ۲۰۱-۱۹۲
۲ آذر، عادل و مومنی منصور : ۱۳۹۹ آمار و کاربرد آن در مدیریت ویراست ۳ تهران: سمت
Exploratory Factor Analysis Confirmatory Factor Analysis principle component analysis 
نهمین کنفرانس بین المللی
علوم مدیریت و حسابداری
The 9Xntematonal Conference ch
Management Sciences and Accounting.
بهرامی محمد رضا هاشم زاده، غلام رضا و علیرضایی ابوتراب، ۱۳۹۴ مدلسازی عملکرد شبکههای مراکز داده با رویکرد پویایی های سیستم. مجله چشم انداز مدیریت صنعتی.۱۸(۱۰۶)
۴- خاکی، غلامرضا ۱۳۷۸ روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی"، تهران: درایت
۵- دانایی فر حسن الوانی مهدی آذر معادل ۱۳۹۸ روش شناسی پژوهش کمی در مدیریت رویکردی جامع". تهران: صفار ۶- حمیدی علی و شبانکاره خدیجه ۱۳۹۸ ، سنجش روایی در پژوهشهای علم اطلاعات و دانش شناسی . پژوهش نامه پردازش و مدیریت اطلاعات (۳۴) ۳
۷- مهرگان محمد رضا ۱۳۹۷ پژوهش عملیاتی برنامه ریزی خطی و کاربردهای آن ویراست . تهران: نشر کتاب دانشگاهی
۶- یوسف پور.سعید،جعفری محمد و زیادی سعید، ۱۳۸۸ مروری بر روشهای آزمایش جعبه های سفید و جعبه های سیاه و تفاوت أنها "اولین کنفرانس علمی مهندسی نرم افزار ایران سما رودهن
فهرست منابع انگلیسی
7_Bahry, F. D. S., et al. (2020). "Measuring validity and reliability of website credibility factors in influencing user engagement questionnaire." International Journal of Web Information Systems.
A_Borim-de-Souza, R., et al. (2020). "An objective hermeneutic approach to qualitative validation." Qualitative Research in Organizations and Management: An International Journal.
4_Fahmy, A., et al. (2020). "Dynamic scheduling model for the construction industry." Built Environment Project and Asset Management.
1. Kamal, F., et al. (2021). "Designing and evaluating the validity and reliability of environmental behavior tools." Iranian Journal of Health and Environment 14(۲): ۲۸۵-۲۹۸
\\_Mohammadbeigi, A., et al. (2015). "Validity and Reliability of the Instruments and Types of Measurments in Health Applied Researches." Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences 13(۱۲) : ۱۱۵۳-۱۱۷۰
۱۲_Pid,M (2003). "tools for thinking : modeling in management, 2nd ed"
۱۲_Sartori, R. and M. Pasini (2007). "Quality and quantity in test validity: how can we be sure that psychological tests measure what they have to?" Quality & quantity 41(): roa-rve. 
نهمین کنفرانس بین المللی
علوم مدیریت و حسابداری
The 9Xntematonal Conference ch
Management Sciences and Accounting
Abstract
Validation and verification are one of the most important steps of any research and in fact a study should be valid based on its usefulness and appropriateness for the purposes for which it was conducted. The present study intends to evaluate various methods in the field of model validity, to evaluate methods of measuring validity and in various researches, especially in the field of management. In the present article, different definitions of model validity has been studied and various aspects of that have been examined. In this regard, we address the difference between validation and verification in research and pointing to the errors that may occur in the process of validation of the model, we introduce different tools to determine the validity of research and how to calculate these tools. In the end we address the issue of different correlation tests and types of factor analysis to examine the relationship between different variables of a subject.
Keywords: verification, validitation, correlation tests, factor analysis.